Zajedničko saopštenje za javnost

U proteklih mjesec dana, u organizaciji Ministarstva održivog razvoja i turizma, održano je više javnih i stručnih rasprava povodom izrade Zakona o socijalnom stanovanju, koji ima za cilj da utvrdi mjere za sprovođenje javne stambene politike. Osim toga, ovim zakonom će se prevazići dvodecenijski normativni vakum u ovoj oblasti, koji je izazvan ukidanjem sistema finansiranja društvene stambene izgradnje, a koji je imao posebno teške posljedice po položaj marginalizovanih društvenih grupa.

U svim modernim državama, socijalno ili neprofitno stanovanje je u direktnoj funkciji razvoja zemlje, ali i jedan od osnovnih instrumenata socijalne politike, borbe protiv siromaštva i socijalne isključenosti. Socijalno stanovanje se u prvom redu ustanovljava u korist marginalizovanih društvenih grupa, kod kojih su ekonomska i socijalna ograničenja najizraženija, a mogućnost da stambenu potrebu zadovolje na tržištu gotovo nepostojeća, poput: beskućnika; lica starijih od 65 godina; osoba sa invaliditetom; samohranih roditelja/staratelja; maloljetne djece bez roditeljskog staranja; žrtava nasilja, izbjeglica, te  pripadnika određenih etničkih zajednica kod kojih se jedan ili više prethodnih osnova pojavljuju kumulativno.

Međutim, Nacrtom zakona o socijalnom stanovanju koji je bio predmet javne rasprave, nisu prepoznate ove društvene grupe, iako su iste bile navedene u radnim verzijima. Prema utvrđenom Nacrtu, eventualno prepoznavanje ovih grupa je vezano za Nacionalni program socijalnog stanovanja, koji utvrđuje ministarstvo nadležno za stanovanje, iako je takav zadatak nemoguće odraditi bez aktivnog učešča ministarstava nadležnih za rad, zdravstvo i socijalno staranje. Upitno je i da li ovo ministarstvo ima dovoljne administrativne kapacitete za ozbiljan rad u oblasti socijalnog stanovanja, a činjenica je i da se izradi zakona pristupilo bez prethodne temeljne analize potreba korisnika. Osim toga, pravo na socijalno stanovanje prema Nacrtu Zakona, imaju samo državljani Crne Gore, dok oni koji nisu državljani to pravo mogu ostvariti u skladu za zakonom i međunarodnim ugovorom. Kada se radi o marginalizovanim društvenim grupama, ne postoji međunarodni ugovor, a posebno ne zakon, koji ovo pravo može garantovati u potpunosti i bez diskriminacije. Ova odredba po našem mišljenju nema uporište u Ustavu Crne Gore, s obzirom na to da Ustav navodi državljanstvo kao isključivi uslov jedino kod pristupa biračkom pravu.  

Kao organizacije koje zagovaraju interese zajednica i grupa koje su primarni korisnici socijalnog stanovanja, podržavamo proces usvajanja Zakona o socijalnom stanovanju, ali ukazujemo da je ovim zakonom neophodno uvažiti neospornu činjenicu da je navedenim korisnicima socijalnog stanovanja, zbog njihove višegodišnje marginalizacije, potrebna dodatna podrška koja bi bila komplementarna drugim mjerama socijalne politike. Navođenje ovih grupa u zakonu nije garancija da će svi njihovi pripadnici usljed toga ostvariti pravo na socijalno stanovanje, već priznanje zakonodavca da su određene društvene grupe identifikovane kao marginalizovane i da ih zakon prepoznaje kao takve. Osim toga, na ovaj način bi se gore navedene grupe normativno odvojile od drugih grupa za koje je socijalno stanovanje samo inicijalna vrsta podrške za brže ekonomsko osnaživanje porodice kao što su npr. mladi bračni parovi. Pristup pravu na socijalno stanovanje bi dalje zavisio isključivo od toga da li i u kojem obimu ta lica ispunjavaju kriterijume koje propisuje zakon, kao što su visina primanja, zdravstveno stanje, invalidnost i broj članova domaćinstva.

Stoga je potrebno jasno razdvojiti  ciljne grupe u zakonu, a radi potpune uključenosti svih potencijalnih korisnika, dodati formulaciju “i sve druge grupe koje ispunjavaju zakonske kriterijume”. Smatramo i da Ministarstvo rada i socijalnog staranja treba da razvija programe osnaživanja marginalizovanih grupa korisnika socijalnog stanovanja kroz programe socijalizacije i zapošljavanja.

Imajući u vidu naprijed navedene nedostatke Nacrta zakona, pozivamo nadležno ministarstvo i Vladu Crne Gore da Nacrt zakona vrati radnoj grupi na doradu, posebno u pogledu definisanja korisnika socijalnog stanovanja, načina finansiranja, te uslova i procedura za raspodjelu. Takodje, smatramo i da je neophodno da se u sastav radne grupe imenuje predstavnik Ministarstva finansija, kao i da Ministarstvo rada i socijalnog staranja preuzme aktivnu ulogu u pripremi i donošenju pratećih programa za marginalizovane društvene grupe.

Saopštenje su, pored Centra za demokratiju i ljudska prava i Udruženja mladih sa hendikepom Crne Gore potpisale i sljedeće organizacije:

Centar za antidiskriminaciju “EKVISTA„

Udruženje paraplegičara Crne Gore

U.N.O.Libertask

Humanitarac

Mladi Romi

Početak

Crnogorski ženski lobi