U što kraćem roku definisati kategorije ranjivih kupaca električne energije i gasa

Udruženje mladih sa hendikepom  Crne Gore poziva nadležne državne organe da u što kraćem roku donesu podzakonski akt kojim će se bliže odrediti korisnici, bliži uslovi i kriterijumi za ostvarivanje prava, odnosno zaštitu ranjivih kupaca električne energije u skladu sa Zakonom o energetici. Ujedno pozdravljamo dosadašnje apele i inicijative Akcije za ljudska prava upućene Ministarstvu rada i socijalnog staranja u februaru i aprilu ove godine.

Naime, novi Zakon o energetici iz januara 2016. godine u članu 198. definiše kategorije tzv. ranjivih kupaca kojima ne može biti uskraćeno, odnosno obustavljeno napajanje električnom energijom bez obzira na iznos duga po tom osnovu.

Zakon prepoznaje nekolike kategorije kupaca kojima je garantovana posebna zaštita, i to onih koji su zdravstveno i socijalno ugroženi, u smislu ovog zakona. U stavu 1. se navodi da su to domaćinstva u kojima žive: lica sa invaliditetom, sa posebnim potrebama ili lošeg zdravstvenog stanja kod kojih može nastupiti ugroženost života ili zdravlja zbog ograničenja ili obustave snabdijevanja,  dok stav 2 definiše da su to lica koja su u stanju socijalne potrebe utvrđene od organa državne uprave nadležnog za poslove socijalnog staranja.

Stav 3, člana 198. propisuje da se propisom Vlade utvrđuju bliži kriterijumi na osnovu kojih se određuju kupci iz kategorija iz st. 1 i 2 ovog člana, a koji se odnose na socijalno i zdravstveno stanje, dakle osobe s invaliditetom, lica u stanju socijalne potrebe i osobe ugroženog zdravstvenog stanja.

Vlada, odnosno nadležni državni organi pored toga treba da utvrde iznos ili visinu subvencije i granicu mjesečne potrošnje električne energije ili gasa za koju se može ostvariti pravo na subvenciju za osobe s invaliditetom i osobe ugroženog zdravstvenog stanja.

Kupce iz st. 1 i 2 ovog člana određuju do 31. jula tekuće, za narednu godinu organi državne uprave nadležni za poslove socijalnog staranja i zdravlja na osnovu kriterijuma na osnovu kojih se određuju kupci iz navedenih kategorija, a koji se odnose na socijalno i zdravstveno stanje i obavještenje o tim kupcima dostavljaju snabdjevaču iz člana 196 ovog zakona.

U skladu sa Zakonom je, takođe, zabranjena obustava snabdijevanja električnom energijom i gasom osobama s invaliditetom i osobama narušenog zdravstvenog stanja i to tokom cijele godine, a kupcima koji su iz kategorija socijalno ugroženih, od početka oktobra do kraja aprila, bez obzira na eventualne neizmirene obaveze po osnovu utrošene električne energije ili gasa.

Propisi na nivou Evropske unije u okviru pregovaračkog poglavlja 15 Energetika definišu prava osoba s invaliditetom i drugih ranjivih kupaca. Univerzalni sistem snabdijevanja električnom energijom mora biti zagarantovan, a ugroženim (ranjivim) korisnicima se mora obezbijediti adekvatna zaštita.

Ova pitanja još jednom otvaraju problem nepostojanja registra za osobe s invaliditetom i drugih evidencija koje se odnose na građane ugroženog zdravstvenog stanje i socijalnog statusa U odnosu na norme Zakona Ministarstvo ekonomije je dužno da donese podzakonski akt, ali predlog kategorija koje se odnose na osobe s invaliditetom moraju da daju Ministarstvo rada i socijalnog staranja, odnosno Ministarstvo zdravlja.

Zbog sveopšte socijalne ugroženosti gore navedenih kategorija, te najčešće uslovljenosti na 24-oro časovni boravak u kući, usled nezaposlenosti, ove kategorije imaju veće potrebe za električnom energijom u odnosu na opštu populaciju.

U proteklom periodu se Udruženju mladih sa hendikepom i Akciji za ljudska prava javilo preko 30 porodica kojima je isključeno napajanje električne energije ili imaju jako visoke dugove i opomena pred isključenje. Zbog ovoga se dodatno narušava socijalna situacija i nerijetko zdravstveno stanje članova porodica i samih osoba koje su ugrožene zbog bilo kojeg od gore pomenutih osnova. U tom smislu apelujemo na nadležne državne organe da u što kraćem roku pripreme sve neophodne informacije i baze kako bi se u zakonski predviđenim rokovima stvorili uslovi za zaštitu prava potrošača iz navedenih kategorija građana.

Takođe, ukazujemo na činjenicu da kategorije koje prepoznaje član 198. Zakona o energetici moraju bit i šire od kategorija koje prepoznaju propisi iz oblasti socijalne i zdravstvene zaštite, odnosno obaveznog zdravstvenog osiguranja, s obzirom da su nerijetko mnogim građanima bez obzira na stepen ugroženosti ograničena prava iz ovih oblasti, usled restriktivnog definisanja prava. U tom smislu smatramo da je neophodno postići konsenzus is a predstavnicima nevladinih organizacija koje zastupaju kategorija građana koje prepoznaje i Zakon o energetici.  

Marina Vujačić, izvršna direktorica UMHCG

 

 

Saradnici i donatori